تاثیرگذاری سینما بر کسی پوشیده نیست. تاثیر گذاری هایی در
سطح فردی و در مواردی نادر، اجتماعی.
عوامل مختلفی باعث میشود که یک فیلم به سطحی برسد که زندگی فردی یا مردم را تغییر
دهد که بر خلاف باور عمومی کیفیت یکی از مهمترین آن ها نیست. سازندگان
فیلم، دوره ی اکران، بازیگران، اقتباس از رمانی مشهور، همه میتوانند از عوامل
تاثیرگذاری یک فیلم باشند. گاهی چندین فیلم در دوره ی زمانی چندین سال جزو یک جنبش
روشنفکری میشوند. همچنین تاثیرگذاری هالیوود بر زندگی عمومی و در واقع فرهنگ سازی
مردم آمریکا از بعد از جنگ جهانی اول تا همین امروز بر کسی پوشیده نیست.
در این مقاله میخواهم در مورد مواردی در تاریخ سینما صحبت
کنم که یک فیلم یا یک فرد، تاثیری بسیار بزرگ بر فرهنگ و یا زندگی گروهی از مردم و
یا بر پیشرفت تکنولوژی و علم گذاشته است.
Charles Chaplin
شاید امروز تعداد افرادی که چارلی
چاپلین را نشناسند به صد هزار نفر نرسد. و این یکی از بزرگرترین کارهایی است که یک
نفر میتواند در دنیا انجام دهد. شهرت چاپلین گویای عظمت اوست. چاپلین یک کمدین بود
که کارهایش فرق آنچنانی با کارهای هرولد لوید، یا لورل و هاردی و یا باستر کیتن
نداشت، ولی داستان هایی که روایت میکرد و سبک بازیگری منحصر به فردش بعد از حدود
صد سال همچنان او را به عنوان یکی از چهره های شناخته شده در جای جای جهان تبدیل
کرد.
Birth
of a Nation – Battleship of Potemkin – Citizen Kane
این سه فیلم یکی پس از دیگری سینما
را تکامل بخشیدند تا به شکل کنونی برسد. گریفیث با تولد یک ملت روایت گویی
با تصویر را تکامل بخشید، آیزنشتاین با رزمناو پوتمکین روایت گویی از طریق
تدوین نما ها را معرفی کرد و اورسن ولز با همشهری کین تئوری مولف را بوجود
آورد. از نظر من نباید از این فیلم ها به عنوان شروع کننده ی یک دوره یاد
کرد، بلکه بیشتر پایان بخش یک دوره بوده اند. فرض کنید من فیلمی بسازم که تمام
تصویر سیاه باشد و فقط صدا بیاید. آیا من سبک جدیدی در فیلمسازی اختراع کردم؟
قاعدتا خیر. برای اینکه سبکی در سینما بوجود آید باید سال ها آزمون و خطاها انجام
شود و صد ها فیلم ساخته شود. گریفیث حدود سیصد فیلم ساخت و در هر کدام روش های
مختلف را آزمود تا توانست سیستم روایت را در تولد یک ملت و تعصب تکامل بخشد. و آیزنشتاین سال ها
در کارگاه فیلمسازی کولشف در کنار دیگر کارگردان ها به آزمون و مطالعه و تحقیق در
باب تدوین پرداخت تا شاهکارهای خود را ساخت. پس بهتر است بگویم این سه فیلم پایان
بخش یک دوره بوده اند که نتیجه ی سال ها مطالعه و صد ها فیلم دیگر بوده اند.
Jaws
فیلم آرواره ها اولین بلاک
باستر تاریخ سینماست که در سال اکرانش حدود نیم میلیارد دلار فروخت و پر فروش ترین
فیلم تاریخ تا آن زمان شد. ولی تاثیر عجیب این فیلم، بر باور عمومی از کوسه ها
بود. بعد از این فیلم تمام دنیا کوسه ها را به چشم جانوران قاتلی که تشنه ی خون
انسان هستند میدیدند. کشتار جمعی کوسه ها شروع شد و نسلشان به سوی انقراض پیش رفته
است. با اینکه کوسه ها در سال شاید بیست نفر هم آدم نکشند (گاو ها بیشتر آدم
میکشند – صاعقه بیشتر آدم میکشد – عروس دریایی بیشتر آدم میکشد – شوخی کارگری در
ایران بیشتر آدم میکشد) ولی همه از دریا و کوسه هایش وحشت دارند.
Star Wars
جنگ های ستاره ای فرهنگ ساز ترین
فیلم تاریخ سینماست. تاثیری که شش فیلم در طول سی سال بر جامعه ی آمریکا گذاشته
است را در یک پاراگراف نمیتوان شرح داد. برای من همین که افراد زیادی اسم بچه های
خود را لوک و لیا میگذارند
اوج تاثیرگذاری است.
مادر
مادر علی حاتمی زیباترین فیلم ایرانی ساخته شده تا کنون است. از
تمامی فیلم ها و کتاب ها و شعر ها و موسیقی هایی که در منزلت مادر ساخته یا نوشته
شده اند هیچ کدام به زیبایی مادر علی حاتمی نیستند.
2001 : a Space Odyssey
از همان روزی که نیل آرمسترانگ بر
روی ماه راه رفت گروهی بودند که عقیده داشتند این اتفاق نیافتاده است و فیلم سفر
به ماه در استودیویی در هالیوود ساخته شده است تا آمریکا جوابی دندان شکن به روسیه
بدهد که اولین انسان را به فضا فرستاده بود. علاوه بر این گروهی حتی عقیده دارند
از آنجایی که استنلی کوبریک برای فیلم ادیسه فضایی از ناسا، لنز ها و وسایل
مخصوصی را درخواست کرده بود، ناسا به او گفته است در صورتی این امکانات را در
اختیار او میگذارد که او در فیلم سفر به ماه به آن ها کمک کند. این داستان هر چقدر
هم که دور از ذهن باشد ... زیاد دور از ذهن نیست.
اینگمار
برگمان
اینگمار برگمان به عنوان یکی از
بهترین کارگردان های جهان شناخته شده است. حتی جشنواره ی کن در سال 1998 جایزه ی
ویژه ای به او اهدا کرد که در تاریخ این جشنواره بی سابقه است. ولی متمایز ترین
ویژگی این کارگردان نسبت به دیگر فیلمسازان (و حتی میتوان گفت دیگر هنرمندان) این
است که دولت سوئد در اقدامی بی سابقه عکس برگمان را در اسکناس های جدید خود چاپ
کرده است. در واقع برگمان برای سوئد نقش اژه را برای بلژیک ایفا میکند. هر دو این
هنرمندان اسم کشور های خود را در دنیا پر آوازه کرده اند.
موارد
بیشمار دیگری نیز هستند که تاثیرگذاری خارقالعاده ای داشته اند. همچون نقش ستاره
های هالیوودی به خصوص همفوری بوگارت در کازابلانکا در سیگاری شدن مردم
آمریکا و یا تاثیری که باشتگاه مشت زنی بر نسل ما گذاشته است و در آینده بر
همگان آشکار میشود.
